"Sovet dövründən qalma bağça modeli həm bahalıdır, həm də... "

Təhsil naziri Emin Əmrullayev “Məktəbəqədər təhsildə keyfiyyətə yeni baxış” adlı II beynəlxalq konfransda qeyd edib ki, köhnədən qalan bağça modeli çox bahalıdır: "Uşaq bağçalarında qarşımızdakı ən böyük maneə sovet dönəmindən qalmış modelin olmasıdır.

Digər tərəfdən, bu model çox bahalıdır. Dünyanın heç bir ölkəsində uşağı gündə dörd dəfə qidalandırıb təmirli binada saxlamaq nümunəsi yoxdur. Ona görə də bir çox ölkələrdə dövlət-özəl tərəfdaşlığına əsaslanan modellər təklif olunur. 2017-18-ci illərdən icma əsaslı məktəbəqədər təhsil modeli tətbiq olunur. Bu modelin qiyməti ənənəvi modeldən xeyli ucuzdur".
Nazir bildirib ki, daha kiçik kəndlərdə məktəbəqədər təhsildə "ailə modeli" yaratmaq üçün pilot layihə üzərində işlənilir.
Emin Əmrullayev deyib ki, ucqar kəndlərdə avtobus vasitəsilə məktəbəqədər təhsil xidmətini göstərmək planlaşdırılır:
"İcma əsaslı məktəbəqədər təhsil mümkün olmayan ərazilərdə bu modeli tətbiq edəcəyik. Bu modeldə uşaqların bir ailədə təhsil alması nəzərdə tutulur. Ucqar kəndlərdə bunun üçün avtobuslar ayrıla bilər".

 Kamran Əsədov
Mövzu ilə bağlı Musavat.com-a danışan təhsil eksperti Kamran Əsədov da bildirib ki, sovet dövründən qalan uşaq bağçası modeli həm maliyyə baxımından çox bahalıdır, həm də müasir dövrün tələblərinə cavab vermir:
"Azərbaycanda məktəbəqədər təhsil sisteminin inkişafı və onun yeni modellərlə yenilənməsi istiqamətində aparılan müzakirələr təhsil sahəsinin mühüm tərkib hissəsidir. Təhsil naziri Emin Əmrullayevin qeyd etdiyi kimi, sovet dövründən qalan uşaq bağçası modeli həm maliyyə baxımından çox bahalıdır, həm də müasir dövrün tələblərinə cavab vermir. Bu vəziyyət məktəbəqədər təhsilin daha səmərəli və əlçatan olması üçün yeni yanaşmaların tətbiqini zəruri edir.
Sovet dövründən miras qalan bağça modeli uşaqlara gündə dörd dəfə qidalanma, təmirli binalarda təhsil və tam gündüz qayğısı təmin edirdi. Lakin bu model müasir büdcə məhdudiyyətləri və resurs çatışmazlığı şəraitində davamlı deyil. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə ucqar kəndlərdə bu modeli tətbiq etmək praktiki olaraq mümkün olmur. Müasir təcrübələr göstərir ki, bu cür tam xidmətli bağça modelləri yalnız iqtisadi cəhətdən yüksək inkişaf etmiş ölkələrdə mövcuddur və hətta orada da məhdud sayda tətbiq edilir".
Kamran Əsədov qeyd edib ki, dünyada məktəbəqədər təhsil üçün müxtəlif modellər mövcuddur:
"Bir çox ölkələrdə dövlət-özəl tərəfdaşlığına əsaslanan modellər geniş yayılıb. Bu model dövlət və özəl sektor arasında maliyyə və idarəetmə məsuliyyətini bölüşdürərək təhsil xidmətlərinin keyfiyyətini artırmağa və maliyyə yükünü azaltmağa imkan verir. Məsələn, Finlandiya və İsveç kimi ölkələrdə bu yanaşma uğurla tətbiq olunur. UNICEF-in 2021-ci il hesabatına əsasən, dövlət-özəl tərəfdaşlığı modelləri məktəbəqədər təhsildə iştirak faizini orta hesabla 30%-ə qədər artırmağa imkan verir.
Azərbaycanın məktəbəqədər təhsil sahəsində tətbiq etdiyi “icma əsaslı məktəbəqədər təhsil” modeli daha sərfəli və effektiv yanaşma təklif edir. Bu model uşaqların icmalar daxilində təhsil almasını təmin edir və xüsusilə resursların məhdud olduğu ərazilərdə tətbiqi əlverişlidir. Statistik məlumatlara görə, 2017-2018-ci illərdən tətbiq olunan bu model məktəbəqədər təhsilə çıxışı 20%-ə qədər artırmışdır. Bu yanaşma xüsusilə kənd yerlərində əhəmiyyətlidir, çünki ənənəvi bağça modelinin infrastruktur və resurs tələbləri çox yüksəkdir".
Kamran Əsədov həmçinin qeyd edib ki, nazirliyin planlaşdırdığı “ailə modeli” isə daha kiçik kəndlərdə məktəbəqədər təhsilin təmin edilməsi üçün innovativ bir yanaşmadır:
"Bu modeldə uşaqların bir ailə mühitində təhsil alması nəzərdə tutulur, bu da həm iqtisadi cəhətdən səmərəli, həm də icma üçün uyğun bir həll yolu ola bilər. Belə bir modelin tətbiqi uşaqların sosial və təhsil ehtiyaclarını təmin edərkən, valideynlərin təhsil prosesinə daha çox cəlb olunmasına da imkan yarada bilər.
Ucqar kəndlərdə məktəbəqədər təhsil xidmətlərinin göstərilməsi üçün avtobuslar vasitəsilə hərəkətli təhsil məkanlarının yaradılması da müsbət bir addımdır. Bu yanaşma, müvafiq infrastrukturu olmayan ərazilərdə təhsilin əlçatanlığını artırmaq üçün səmərəli bir həll ola bilər. UNICEF-in məlumatına görə, mobil təhsil proqramları inkişaf etməkdə olan ölkələrdə məktəbəqədər təhsilə çıxışı 15%-ə qədər artırır və təhsil keyfiyyətində nəzərəçarpacaq irəliləyişlər təmin edir.
Bununla yanaşı, məktəbəqədər təhsil sisteminin inkişafı üçün əlavə tədbirlər də vacibdir. Müasir tədris materialları və metodlarının tətbiqi, müəllimlərin ixtisaslarının artırılması, valideynlərin maarifləndirilməsi kimi yanaşmalar bu prosesin effektivliyini artırar. Eyni zamanda, məktəbəqədər təhsilin maliyyələşdirilməsi üçün əlavə resurslar cəlb edilməli və bu sahəyə daha çox investisiya qoyulmalıdır.
Nəticə olaraq, məktəbəqədər təhsil sahəsində yeni yanaşmaların tətbiqi Azərbaycanın təhsil sisteminin daha da inkişaf etdirilməsinə böyük töhfə verəcək. İcma əsaslı təhsil, ailə modeli və mobil təhsil xidmətləri kimi innovativ yanaşmalar təhsilin əlçatanlığını artıracaq, uşaqların sosial və intellektual inkişafını dəstəkləyəcək. Bu dəyişikliklər həm də ölkənin insan kapitalının gücləndirilməsi və dayanıqlı inkişafı üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Təhsilin erkən mərhələlərinə qoyulan sərmayə, uzunmüddətli perspektivdə cəmiyyətin ümumi rifahını artırmaq üçün ən təsirli vasitələrdən biridir".